ІРГЕЛІ ЖҰРТҚА АЙНАЛАМ ДЕСЕҢ...

ЕҢБЕК ЕТСЕҢ ЕРІНБЕЙ...

ЕРДО Еңбек ресурстарын болжау департаментінің директоры Дмитрий ШУМЕКОВ, бүгінде Қазақстан халқының басым бөлігі, яғни 4,8 миллионнан астам адам сауда нарығында, ауыл шаруашылығы мен білім беру салаларында және өнеркәсіпте жұмыс істейді дегенді айтады.

Есесіне ел ішін сумен, электр қуатымен, энергиялармен қамтамасыз ету; қалдықтарды жою; жылжымайтын мүлік нарығында операциялар жүргізу; өнер және ойын-сауық сынды салалар еңбекке қабілетті отандастарымыздың арасында аса «тартымды емес» көрінеді. Яғни, бұл тұрғыдағы жұмыстарға тұрғындар тарапынан сұраныс аз. Сарапшының айтуынша, республика бойынша бұл салаларда бар болғаны 530 мыңдай адам жұмыс істейді.

ЕРДО сарапшылары, сондай-ақ ауыл шаруашылығында бүгінде 733 мың адам, ал сауда нарығында 686 мың адам өз-өзін жұмыспен қамтып отыр деген мәлімет келтіреді. Алайда ауыл шаруашылығын кәсіп еткен қазақстандықтардың ішінде 600 мыңдай адамның тек орта білімі ғана бар. Жалпы, республика бойынша жұмыспен қамтылып, «ресми экономикада тіркелгендер» ішінде 3,35 млн адамның ғана жоғары білімі бар екен. ЕРДО сарапшылары, бұл мәлімет 2019 жылдың 3 тоқсанындағы жағдайға сай деп отыр.

Бүгінде ресми негізде жұмыспен қамтылған отандастарымыздың ішінде 5,7 млн адам өз мамандығы бойынша еңбек етуде. Д. Шумековтың айтуынша, бұл жалпы көрсеткіштің 65%-і. Ал 20%-і – өз мамандығынан тыс, басқа салаларда жұмыс істейді. «Жұмыспен қамтылғандар арасында 1,3 млн адам (15%) өзі еңбек етіп жатқан сала бойынша мүлдем оқымаған», - дейді ЕРДО сарапшысы.

Айтқандай, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының мәліметтеріне сілтеме жасаған ҚР Президенті Қасым-Жомарт ТОҚАЕВ Жастар жылының жабылу салтанатында сөйлеген сөзінде, бүгінде отандық ЖОО түлектерінің шамамен 60%-і өз мамандығы бойынша жұмысқа орналаса алмайды дегенді алға тартты. «Жастар оқып жүріп те қосымша жұмыс істейді, біз оны білеміз. Бірақ өз мамандығы, өз саласы бойынша жұмыс істеуді ескеру керек. Әйтпесе, алған білімі мен еңбек қызметі бір-бірімен ұштаспай қалады», - деді мемлекет басшысы.

ЕРДО сарапшыларының айтуынша, өз мамандығы бойынша жұмыс таба алмаған жастар саны ел ішіндегі жұмыссыздық деңгейіне де ықпал етпей қоймайды. Бүгінгі таңда Қазақстанда 422 мың адам ресми түрде жұмыссыз деп тіркелген, оның ішінде 133 мың адамның жоғары білімі (30%), ал 196 мың адамның (44%) арнайы кәсіптік білімі бар деп көрсетілген ЕРДО сарапшыларының мәліметінде.

ЖҮЗДЕН ЖҮЙРІК КІМ БАРСЫҢ?

Ресейлік танымал экономист, сарапшы Сергей ГУРИЕВ, бүгінгі таңда қай елде болмасын жастардың өз-өзін танып, өз болашағын, мүмкіндігін анықтап, белгілей білуі оның өзі үшін де, ол азаматтық алған мемлекет үшін де маңызды талап деген пікір айтады.

«Қазақстан жастары өз бойындағы интеллектуалдық және инновациялық әлеуетті бар ынтасымен қолданып, жүзеге асыруы үшін оларға өзіндік ыңғайлы орта, кеңістік қажет болады. Бұл үшін, әрине, жастарға қолдау көрсетіп, көмектесу керек», - дейді сарапшы экономист, өскелең ұрпаққа қашанда мемлекеттік қолдау қажет дегенді меңзеп.

С. Гуриев, дамыған елдерде қазір жаһандық еңбек нарығына бейімделіп, ыңғайлана білетін адамдарға сұраныс жоғары дегенді ескертеді. Әдетте олардың бірнеше жоғары білімі бар, сондықтан да жаһандану мен технологиялық өрлеу олар үшін «тілегенге сұраған» дейтіндей мол мүмкіндік.

«Әрине, еңбек нарығындағы білім және дағды пирамидасының ең төменгі тұсында да жұмыс орындары ашылып жатады, мысалға, қол еңбегінен бастап, автоматтандыру не аутсорсингке беру мүмкіндігі жоқ жұмыс түрлері деген сияқты. Бірақ аталған пирамиданың орта тұсында жұмыс орындары қысқара береді. Өйткені экономикасын әрі қарай нығайтуды көздейтін дамыған елдер мұндай жұмыс орындарын қысқартуға не автоматтандыруға, тіпті еңбек ақысы төмен елдерге шығаруға мүдделі», - дейді Сергей Гуриев.

Ал Нұр-Сұлтан қаласында өткен 2019 – Жастар жылының жабылу салтанатында мемлекеттік органдар тарапынан атқарылған іс-шараға тоқталған Қ. Тоқаев, биыл 5 мың азамат мемлекеттен грант алып, жас кәсіпкер атанды дегенді алға тартты. Президенттің пайымынша, алдағы үш жылда жас кәсіпкерлер саны 30 мыңға дейін көбеюі тиіс. Бұл тұрғыда бюджеттен қосымша 5 млрд теңге шамасында қаржы бөлінбек. Сол сияқты, мемлекеттен шағын несие алған «10 мыңдай жас бизнесмен өз өндірісін кеңейтті» деп көрсетті Қ. Тоқаев өз сөзінде.

Жастардың атаулы жылында ел билігі екпін берген басымды бағыттар – ел ішіндегі жастарды жұмыспен, баспанамен қамту және оларға сапалы да қолжетімді білім беру деген тұрғыда өрбіді. Осы бастамаларды жүзеге асыруда биыл «даңғазалықтан бас тартып, нақты іспен айналыстық» деп мәлімдеді Президент. Сондай жобаның бірі «Дипломмен – ауылға» бағдарламасы.

Қасым-Жомарт Тоқаев, сондай-ақ биыл «Жас кәсіпкер», «Жас маман» жобалары «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасына енгізілгенін де айтып өтті. Бұл тұрғыда мемлекет тарапынан тиісті қаржы да бөлінген.

«Биыл біз «Президенттік кадр резервін» жасақтаймыз. «Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар» шыққан, бірнеше сынақтан өткен таңдаулы жастар осы тізімге енеді. Бұған тек болашақта жоғары лауазымға ұсынылатын үміткерлер тобы деп қарауға болмайды. Аталған жоба, ең алдымен, жігерлі жастарды шын ниетімен елге адал қызмет етуге ынталандыруы тиіс», - деді ҚР Президенті.

Аружан КЕМЕР